Diabetik Ayaq: Səbəbləri, Simptomları və Müalicə Yolları
Diabetik ayaq, şəkərli diabetin ağırlaşmalarından biri olub, periferik sinir sisteminin (diabetik neyropatiya) və qan dövranının pozulması (periferik arteriya xəstəliyi) nəticəsində yaranır. Bu vəziyyət ayaqlarda hissiyatın azalmasına, yaraların gec sağalmasına və infeksiyaların inkişafına səbəb ola bilər. Müalicə edilmədikdə diabetik ayaq ülserləri və hətta amputasiya riski yarana bilər.
Diabetik Ayağın Səbəbləri
Diabetik ayağın əsas yaranma mexanizmləri aşağıdakı faktorlarla bağlıdır:
Diabetik Neyropatiya – Yüksək qan şəkəri uzun müddət sinirlərə zərər verərək onların funksiyasını pozur. Bunun nəticəsində:
- Ayaqlarda hissiyat azalır və xəstə yaralanmaları hiss etmir.
- Temperatur və ağrı hissi aşağı düşür.
- Dəri quruyur, çatlayır və infeksiyalar üçün əlverişli mühit yaranır.
Periferik Arteriya Xəstəliyi – Diabet arteriyaların daralmasına və qan dövranının zəifləməsinə səbəb olur. Qan axınının azalması toxumaların oksigen və qida maddələri ilə təminatını çətinləşdirir, nəticədə yaranın sağalma prosesi ləngiyir.
İmmunitet Sisteminin Zəifləməsi – Şəkərli diabet xəstələrində immun sisteminin müdafiə mexanizmləri zəifləyir, bu da infeksiyaların inkişaf ehtimalını artırır.
Düzgün Olmayan Ayaq Baxımı – Diabet xəstələrinin ayaq gigiyenasına və baxımına diqqət etməməsi, rahat olmayan ayaqqabıların istifadəsi və xırda yaraların nəzərə alınmaması diabetik ayaq sindromunun inkişafını sürətləndirə bilər.
Diabetik Ayağın Simptomları
Diabetik ayağın ilkin simptomlarını vaxtında tanımaq və müalicəyə başlamaq xəstəliyin ağırlaşmasının qarşısını almağa kömək edir. Ən çox rast gəlinən simptomlar bunlardır:
- Ayaqlarda və barmaqlarda uyuşma, hissiyatın azalması
- Aşağı ətraflarda qan dövranının zəifləməsi səbəbindən ayaqların soyuq olması
- Dəri quruluğu, çatlar və infeksiyalara meyillilik
- Yaraların və ya kəsiklərin gec sağalması
- Ayaqlarda qızartı, şişkinlik və irinli yaralar
- Şiddətli hallarda toxuma ölümü (qangrena) və amputasiya riski
Diaqnostika və Müalicə
Diabetik ayağın erkən diaqnozu və düzgün müalicəsi amputasiya riskini azalda bilər. Diaqnostika üçün aşağıdakı üsullar istifadə edilir:
- Fiziki müayinə: Ayaqların dərisi, hissiyatı və qan dövranı yoxlanılır.
- Doppler ultrasəs: Qan dövranı pozğunluqlarını müəyyən etmək üçün istifadə olunur.
- Sinir keçiriciliyinin testi: Diabetik neyropatiyanın dərəcəsini qiymətləndirmək üçün aparılır.
Müalicə diabetin idarə olunmasına və yara baxımına əsaslanır:
Qan Şəkərinin Nəzarətdə Saxlanması – Stabil qan şəkəri səviyyəsinin qorunması toxuma zədələnməsinin qarşısını alır və sağalma prosesini sürətləndirir.
Ayaq Baxımı və Gigiyena – Ayaqlar gündəlik yoxlanılmalı, nəmləndirici kremlərlə qorunmalı və infeksiyaların qarşısını almaq üçün təmiz saxlanılmalıdır.
Düzgün Ayaqqabı Seçimi – Rahat, təzyiq yaratmayan ortopedik ayaqqabılar istifadəsi vacibdir.
Yara Baxımı və Antiseptik Müalicə – Açıq yaralar antiseptik məhlullarla müalicə edilməli və infeksiya əlamətləri olduqda antibiotiklərdən istifadə olunmalıdır.
Cərrahi Müdaxilə – Ağır hallarda, xüsusilə qangrena inkişaf etdikdə, nekrotik toxumaların təmizlənməsi və bəzi hallarda amputasiya tələb oluna bilər.
Nəticə
Diabetik ayaq şəkərli diabetin ən ciddi fəsadlarından biridir və vaxtında profilaktik tədbirlər görülmədikdə ciddi ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Qan şəkərinin nəzarətdə saxlanması, mütəmadi ayaq baxımı və həkim müayinələri diabetik ayaq sindromunun qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.