Qan Şəkərini Ac, Yoxsa Tox Qarnına Ölçmək Lazımdır?
Qan şəkərinin düzgün ölçülməsi şəkərli diabetin diaqnostikası, müalicəsi və nəzarəti üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Qan şəkəri səviyyəsi gün ərzində dəyişdiyindən, ölçmənin ac və ya tox qarnına aparılması müayinə məqsədindən asılı olaraq müəyyən edilir. Bu məqalədə qan şəkərinin nə zaman və hansı şərtlər altında ölçülməli olduğu ətraflı izah edilir.
Qan Şəkəri Ölçümünün Növü və Məqsədi
Qan şəkərini ölçmək üçün iki əsas üsul var:
- Ac qarnına qan şəkəri ölçümü (açlıq qlikemiyası)
- Tox qarnına qan şəkəri ölçümü (postprandial qlikemiya)
Bu ölçümlər şəkərli diabetin aşkarlanması, müalicənin effektivliyinin dəyərləndirilməsi və ümumi metabolik vəziyyətin təhlili üçün istifadə olunur.
Ac Qarnına Qan Şəkəri Ölçümü
Məqsəd:
Ac qarnına qan şəkəri səviyyəsi bədənin insulindən necə istifadə etdiyini və şəkər maddələr mübadiləsinin normal işləyib-işləmədiyini müəyyən etmək üçün aparılır.
Ölçmə Şərtləri:
- Son qida qəbulundan sonra ən azı 8-12 saat keçməlidir.
- Su içmək icazəlidir, lakin çay, qəhvə və şəkərli içkilərdən uzaq durulmalıdır.
- Ölçmə səhər saatlarında edilməlidir, çünki bu zaman bədən şəkəri daha stabil vəziyyətdə olur.
Normal Dəyərlər:
- Sağlam insanlarda: 70-99 mg/dL (3.9-5.5 mmol/L)
- Prediabet: 100-125 mg/dL (5.6-6.9 mmol/L)
- Şəkərli diabet: ≥126 mg/dL (≥7.0 mmol/L)
Açlıq qan şəkərinin normadan yüksək olması insulinin düzgün işləmədiyini və ya kifayət qədər ifraz olunmadığını göstərə bilər.
Tox Qarnına Qan Şəkəri Ölçümü
Məqsəd:
Tox qarnına qan şəkəri ölçümü, orqanizmin yeməkdən sonra qlükozanı nə dərəcədə sürətli emal etdiyini və insulinin effektiv işləyib-işləmədiyini dəyərləndirmək üçün aparılır.
Ölçmə Şərtləri:
- Son qida qəbulundan 1-2 saat sonra ölçülməlidir.
- Şəkərli və ya yüksək karbohidratlı qidaların qəbulundan sonra qan şəkəri daha yüksək ola bilər.
- Ölçmə üçün yeməkdən sonra ən çox 2 saat gözlənilir, çünki bu zaman qanda şəkər səviyyəsi zirvə həddinə çatır.
Normal Dəyərlər:
- Sağlam insanlarda: <140 mg/dL (<7.8 mmol/L)
- Prediabet: 140-199 mg/dL (7.8-11.0 mmol/L)
- Şəkərli diabet: ≥200 mg/dL (≥11.1 mmol/L)
Tox qarnına qan şəkərinin yüksək olması insulin müqaviməti və ya şəkərli diabetin əlaməti ola bilər.
Hansı Hallarda Hər İki Ölçüm Aparılmalıdır?
- Diabet diaqnozu üçün: Həm ac, həm də tox qarnına qan şəkərinin ölçülməsi məsləhət görülür.
- Müalicənin effektivliyini izləmək üçün: Şəkərli diabet xəstələri üçün gün ərzində qan şəkərinin dəyişməsini təhlil etmək məqsədilə hər iki ölçüm faydalıdır.
- Hamiləlik diabeti nəzarəti üçün: Hamiləlik zamanı qan şəkəri səviyyəsi diqqətlə izlənilməlidir və həm ac, həm də tox qarnına ölçülməsi tövsiyə edilir.
Nəticə
Qan şəkərini ac və tox qarnına ölçmək məqsədəuyğunluğu müayinə məqsədindən asılıdır. Açlıq qan şəkəri bədənin insulin funksiyasını qiymətləndirmək üçün istifadə edilir, tox qarnına ölçüm isə orqanizmin qlükozanı necə istifadə etdiyini göstərir. Diabet riski olan şəxslər mütəmadi olaraq qan şəkərini ölçməli və sağlam həyat tərzi sürməlidirlər.