Şəkərli diabet xəstələri necə pəhriz saxlamalıdır?
Şəkərli diabet, bədənin qlükoza metabolizmi düzgün şəkildə idarə edə bilməməsi nəticəsində yaranan bir xəstəlikdir. Bu vəziyyətin idarə edilməsi üçün qida vərdişləri, həyat tərzi və müvafiq dərman müalicəsi əhəmiyyətli rol oynayır. Şəkərli diabeti olan şəxslər üçün pəhriz yalnız qidalanma tərzi deyil, həm də qan şəkərinin nəzarətdə saxlanmasına kömək edən bir vasitədir. Diabetli şəxslər üçün pəhriz, qanda şəkərin sürətli artmasını və ya azalmasını qarşısını alaraq, daha sabit bir vəziyyətin qorunmasına imkan verir.
Şəkərli diabetdə pəhrizin əhəmiyyəti
Şəkərli diabeti olan insanlar üçün düzgün pəhriz, qan şəkəri səviyyəsinin stabilləşməsinə, çəkilərin idarə olunmasına və metabolik proseslərin təkmilləşməsinə kömək edir. Pəhriz həmçinin digər diabetlə bağlı ağırlaşmaların, məsələn, ürək-damar xəstəlikləri, böyrək xəstəlikləri və sinir zədələnmələrinin qarşısını almaq məqsədilə vacibdir.
Şəkərli diabet xəstələri üçün əsas pəhriz qaydaları
1. Karbohidratların keyfiyyətinə diqqət etmək tövsiyə olunur
Şəkərli diabetli şəxslər üçün ən vacib pəhriz qaydalarından biri karbohidratların növüdür. Aşağı glikemik indeksə malik karbohidratlar daha yavaş bir şəkildə həzm olunur və bu, qan şəkərinin sürətli artmasının qarşısını alır. Qidalarda glikemik indeksin aşağı olması, şəkərin daha uzun müddət bədəndə mövcud olmasına və beləliklə, stabil qan şəkərinə səbəb olur.
Aşağı glisemik indeksli qidalar bunlardır:
- Tam buğda çörəyi
- Qəhvəyi düyü
- Qarabaşaq
- Yulaf
- Paxlalılar
Bu qidalar həmçinin liflə zəngindir və həzmi asanlaşdıraraq qan şəkərinin balansını qoruyur. Şəkərli diabet xəstələri, yüksək glikemik indeksə sahib olan ağ çörək, şəkərli içkilər və digər qidaları məhdudlaşdırmalıdırlar.
2. Yüksək lifli qidalar seçmək
Liflə zəngin qidalar, şəkərin qan dövranına daxil olmasını yavaşladır və həzm sisteminin normal işləməsini dəstəkləyir. Yüksək lifli qidalar həmçinin doyurucu olur, bu da diabetli xəstələrin çox yeməsinin qarşısını alır və çəki nəzarətini asanlaşdırır. Lifli qidalar arasında ən faydalı olanlar bunlardır:
- Təzə tərəvəzlər
- Meyvələr (ancaq şəkərli olmayan meyvələr)
- Tam taxıl məhsulları
- Noxud və paxlalılar
3. Yağların idarə edilməsi
Şəkərli diabeti olan şəxslər, sağlam yağlardan istifadəyə diqqət yetirməlidirlər. Zeytun yağı, avokado, qoz və balıq yağları kimi doymamış yağlar, qanda şəkər səviyyəsini artırmadan ürək sağlamlığını qorumağa kömək edir. Doymuş yağlardan və trans yağlardan, məsələn, qızartmalardan və hazır yeməklərdən qaçmaq lazımdır, çünki bunlar ürək-damar xəstəlikləri riskini artırır.
4. Az-az və müntəzəm qəbul etmək
Böyük yeməklərdən qaçmaq və bunun əvəzinə gün ərzində az-az, amma müntəzəm yeməklər yemək, qan şəkərinin sabit qalmasına kömək edir. Şəkərli diabet xəstələri gündə üç əsas və iki ara yemək yeməli, beləliklə, qan şəkərini çox sürətlə yüksəlmədən idarə etməlidirlər.
5. Şəkərdən uzaq durmaq
Şəkərli diabeti olan şəxslər şəkərli içkilərdən, şirniyyatlardan və emal olunmuş qidalardan tamamilə çəkinməlidirlər. Bu qidalar qan şəkərinin ani yüksəlməsinə səbəb olur, bu da diabetli şəxslər üçün təhlükəlidir. Bunun yerinə, şəkərsiz və ya təbii şəkər olan məhsullar seçilməlidir.
6. Zülalların düzgün paylanması
Zülalların qəbulu da pəhrizin vacib bir hissəsidir. Zülallar qan şəkərinin sabit qalmasına kömək edir və əzələ kütləsinin qorunmasına yardım edir. Sağlam zülal mənbələri bunlardır:
- Toyuq və hinduşka
- Balıq
- Tofu
- Yumurta
- Paxlalılar
Maye qəbulu
Şəkərli diabet xəstələri, gün ərzində kifayət qədər su içməlidirlər. Su, bədənin metabolik funksiyalarını dəstəkləyir, eyni zamanda böyrəklərin düzgün işləməsini təmin edir. Şəkərli diabeti olan insanlar, şirniyyatlı və qazlı içkilərdən uzaq durmalı, yalnız təbii su və ya şəkərsiz içkilər qəbul etməlidirlər.
Şəkərli diabeti olan xəstələr üçün pəhriz idarəetmə məsləhətləri
- Həkimlə və dietoloqla məsləhətləşmək: Hər bir diabet xəstəsi fərqli olduğundan, həkim və dietoloq tərəfindən hazırlanmış xüsusi pəhriz planı tövsiyə olunur.
- Qan şəkəri səviyyəsini izləmək: Yeməklərdən əvvəl və sonra qan şəkərini izləmək, pəhrizin necə təsir etdiyini görməyə kömək edər.
- Fiziki aktivlik: Hər gün mütəmadi olaraq fiziki fəaliyyət, xüsusilə gəzinti və yüngül məşqlər, qan şəkərini nizama salmağa kömək edir.
Nəticə
Şəkərli diabet xəstələri üçün düzgün pəhriz, yalnız qanda şəkər səviyyəsini tənzimləməyə kömək etmir, həm də uzunmüddətli sağlamlıq problemlərinin qarşısını alır. Aşağı glikemik indeksli karbohidratlar, yüksək lifli qidalar, sağlam yağlar və müntəzəm yeməklər diabetin idarə edilməsində əsas rol oynayır. Həmçinin, müntəzəm qan şəkəri ölçülməsi və sağlam həyat tərzi, şəkərli diabetlə mübarizədə vacib addımlardır.