Tip 1 və Tip 2 Şəkərli Diabetin Fərqləri
Şəkərli diabet, orqanizmin şəkəri düzgün şəkildə istifadə edə bilməməsi və ya insulini istehsal etməməsi nəticəsində meydana gələn bir metabolik pozulmadır. Diabetin iki əsas növü mövcuddur: Tip 1 və Tip 2 şəkərli diabet. Bu iki növ, xəstəliyin yaranma səbəbləri, inkişaf prosesləri, müalicə yanaşmaları və əlamətləri baxımından əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Aşağıda Tip 1 və Tip 2 şəkərli diabetin əsas fərqləri geniş şəkildə izah ediləcək.
1. Xəstəliyin Yaranma Səbəbləri və Patofizyologiyası
Tip 1 Şəkərli Diabet: Tip 1 diabet, əsasən genetik və immunoloji amillərlə əlaqəlidir. Bu növ diabetdə, bədənin immun sistemi pankreasda insulin istehsal edən beta hüceyrələrini zədələyir və ya məhv edir. Nəticədə, insulin istehsalı dayanır. Tip 1 diabet daha çox uşaqlarda və gənclərdə meydana gəlir və tez-tez sürətlə inkişaf edir. Bunun səbəbi, bədənin insulin istehsalını kəskin şəkildə dayandırmasıdır.
Tip 2 Şəkərli Diabet: Tip 2 diabetin yaranma səbəbləri arasında ən böyük rol oynayan faktorlar həyat tərzi, genetik amillər və ətraf mühitin təsiridir. Bu növ diabetdə, bədənin insulin istehsalını davam etdirməsinə baxmayaraq, hüceyrələr insulinə qarşı müqavimət göstərir. Bu vəziyyət “insulin müqaviməti” olaraq adlandırılır. Tip 2 diabet əsasən yaşlı insanlarda, yuxarı çəkili şəxslərdə və fiziki cəhətdən aktiv olmayan insanlarda inkişaf edir.
2. Əlamətlər və Simptomlar
Tip 1 Şəkərli Diabet: Tip 1 diabetin ən əsas əlamətləri arasında tez-tez susuzluq, çox sidik ifrazı, tez yorulma, göz bulanması, yaraların çətin sağalması və bəzi hallarda kilo itkisi yer alır. Xəstəlik adətən sürətlə inkişaf edir və əlamətlər qısa müddət ərzində şiddətlənə bilər. Bəzi xəstələrdə qidalanma və həyat tərzi ilə əlaqədar heç bir əvvəlki problem olmadan ani şəkər yüksəlməsi baş verə bilər.
Tip 2 Şəkərli Diabet: Tip 2 diabetin əlamətləri daha yavaş və tədricən inkişaf edir. Bu növ diabetin əlamətləri arasında tez-tez susuzluq, tez-tez sidik ifrazı, yorğunluq, bulanıq görmə və yara və infeksiyaların çətin sağalması yer alır. Bəzi insanlar, xüsusilə erkən mərhələlərdə, heç bir əlamət hiss etməyə bilər və xəstəlik yalnız qan şəkəri testləri ilə aşkar edilir. Tip 2 diabetdə, bəzən simtomlar uzun müddət ərzində az və ya heç olmadan inkişaf edə bilər.
3. Müalicə və İdarəetmə Yanaşmaları
Tip 1 Şəkərli Diabet: Tip 1 diabetin müalicəsi əsasən insulin müalicəsinə əsaslanır. Çünki bu növ diabetdə orqanizm insulin istehsal etmir və xəstələrə xaricdən insulin tədarükü edilir. İnformasiya texnologiyaları, inzulin pompaları və müasir insulin preparatları bu müalicəni daha effektiv və asan hala gətirmişdir. Tip 1 diabetlə yaşayan şəxslər mütəmadi olaraq qan şəkərini izləməli və düzgün insulin dozasını müəyyən etməlidirlər. Həmçinin, düzgün qidalanma və müntəzəm fiziki fəaliyyət də vacibdir.
Tip 2 Şəkərli Diabet: Tip 2 diabetin müalicəsi ilk növbədə həyat tərzi dəyişikliklərinə və orijinal dərmanların istifadəsinə əsaslanır. Yaxşı idarə olunan həyat tərzi, düzgün qidalanma və fiziki fəaliyyət bu növ diabetin idarə edilməsində əsasdır. Əgər bu yanaşmalar nəticə verməzsə, dərman müalicəsi və bəzən insulin istifadəsi başlanıla bilər. Tip 2 diabetin müalicəsində metformin, sulfonilürealar, GLP-1 reseptor agonistləri və digər dərmanlar istifadə edilə bilər.
4. Xəstəliyin Gedişi və Fəsadları
Tip 1 Şəkərli Diabet: Tip 1 diabetin gedişi daha sürətli ola bilər və vaxtında müalicə edilmədikdə ciddi fəsadlara yol aça bilər. Xəstəlik, şəkərli diabetin digər fəsadlarına, o cümlədən böyrək xəstəlikləri, görmə problemləri, sinir zədələnməsi (neuropatiya) və ürək-damar xəstəliklərinə səbəb ola bilər. Bununla yanaşı, ciddi hipoglisemiya və ya ketoasidoz kimi həyati təhlükə yaradan vəziyyətlər də meydana gələ bilər.
Tip 2 Şəkərli Diabet: Tip 2 diabetdə xəstəliyin inkişafı daha yavaş olur və bəzən erkən mərhələlərdə müalicə olmadan uzun müddət davam edə bilər. Hətta bəzi insanlar xəstəliyi hiss etmədən yaşaya bilər. Lakin zamanla, yüksək qan şəkəri səbəbindən damarlar, ürək, böyrəklər və sinirlər zədələnə bilər. Xəstəliyin müalicəsi olmadan və ya düzgün idarə edilmədikdə, şəkərli diabetin ağır fəsadları, o cümlədən ürək-damar xəstəlikləri, böyrək çatışmazlığı və görmə itkiləri baş verə bilər.
5. İrsiyyət və Risk Amilləri
Tip 1 Şəkərli Diabet: Tip 1 diabetin yaranmasında irsiyyətin rolu müəyyən olsa da, genetik amillər tək başına bu xəstəliyi izah etmir. Həmçinin, bədənin immun sisteminin səhvən öz hüceyrələrini hədəf alması ilə əlaqəlidir. Bu növ diabet, ailədə şəkərli diabeti olan şəxslərin varlığı ilə əlaqəlidir, amma tip 2 diabet qədər yüksək deyil.
Tip 2 Şəkərli Diabet: Tip 2 diabetdə genetik faktorlar, həyat tərzi və ətraf mühitin təsiri əhəmiyyətli rol oynayır. Kökəlik, qeyri-sağlam qidalanma və az fiziki fəaliyyət tip 2 diabetin inkişafında əsas risk amilləridir. Əgər ailədə bu növ diabet olan şəxslər varsa, o zaman risk daha yüksəkdir.
Nəticə
Tip 1 və Tip 2 şəkərli diabet arasındakı əsas fərqlər onların yaranma səbəblərində, əlamətlərində, müalicə yanaşmalarında və xəstəliyin gedişatında özünü göstərir. Tip 1 diabet daha çox uşaqlarda və gənclərdə rast gəlinir və insulin istehsalının dayandığı bir vəziyyətdir. Tip 2 diabet isə əsasən yaşlılarda və qeyri-sağlam həyat tərzi keçirən insanlarda inkişaf edir və insulin müqavimətinin nəticəsidir. Hər iki növ diabetin düzgün idarə edilməsi xəstələrin həyat keyfiyyətini artırır və uzunmüddətli fəsadların qarşısını alır.